poort zn. ‘doorgang in een muur’
Onl. an portun ‘in de poort’ [10^e eeuw; W.Ps.], porte ‘doorgang’ [ca. 1100; Will.]; mnl. Nu riet aiol uort an die porte ‘daarop reed Aiol naar de poort’ [1220-40; CG II], binder porte ‘binnen het poortgebouw’ [1268; CG I].
Ontleend aan Latijn porta ‘doorgang, poort’, een afleiding van portāre ‘dragen, transporteren, overzetten’, zie → port. Zie ook → portaal en → portiek.
Evenzo is ontleend: ohd. porza ‘doorgang’ (nhd. Pforte).
In het Middelnederlands bestond het homoniem po(o)rt ‘stad, haven’ [1236; CG I], dat via Oudfrans port ‘haven’ [1050; Rey], ‘havenstad’ [1080; Rey] ontleend is aan Latijn portus ‘haven, toevluchtsoord’, dat al vroeg een algemenere betekenis ‘stad’ kreeg, reeds Oudnederlands in het toponiem Nieuweport ‘Nieuwpoort (West-Vlaanderen)’ [1190; Gysseling 1960]. Beide woorden zijn moeilijk te onderscheiden. De betekenis ‘stad, haven’ is in onbruik geraakt, maar zie → poorter.

poort znw. v., mnl. poorte, porte v. evenals onfrank. porta, os. porta, ohd. pforta, ofri. porte v., oe. port m. (> on. port o.) een ontlening < lat. porta; daar in het hd. de p wel, de t echter niet verschoven is, kan men de tijd dezer ontlening tussen de 6de en 8ste eeuw stellen. Het mnl. geslacht van oe. is aan verwarring met lat. portus ‘haven’ toe te schrijven, dat eveneens ontleend werd, vgl. mnl. port, poort. Na de voltooiing der nhd. klankverschuiving werd porta nogmaals ontleend als ohd. porta, mhd. porte (Th. Frings Germ. Rom. 1932, 12, 101, 209).

poort v., Mnl. poorte, Onfra., Os. porta, gelijk Hgd. pforte en Fr. porte, uit Lat. portam (-a) = deur, doorgang, van denz. wortel als varen.

poort (de, -en), 1. poort (gangetje) die een erf* (4) verbindt met de straat, aan de straatzijde meest afgesloten met een deur. En voor de deur van mijn poort zou ik een brievenbus hebben (Doelwijt 1971: 57). - 2. deur van poort* (1). Ik ging maar snel weg en marcheerde weer het erf* op; door de poort. Een voorbijganger was daartegen net bezig een ’biertje* te laten (Dobru 1968a: 46). - 3. hek(je) dat geopend en gesloten kan worden, bijv. tuinhek. Kom binnen, doe die poort netjes dicht. Kijk naar mijn tuin, zie je? (Rappa 1980: 66). - Etym.: De bet. 1 en 2 vallen binnen de meer alg. bet. van AN ’poort’: vrij grote doorgang in een muur of omheining; gangetje naast een huis of tussen twee huizen. - Syn. van 1 en 2 negerpoort*.

poort 'haven, stad respectievelijk in- of toegang'
Onl. port, mnl. port 'haven, stapelplaats, stad', via ofra. port 'haven, havenstad' ontleend aan lat. portus '(zee)haven, toevluchtsoord, stad', dat zich vanaf de 12e eeuw uitsluitend in het westelijk Middelnederlands en Laatoudengels ontwikkelde tot de betekenis 'stad'. Oudste attestaties in plaatsnamen: 1200 kopie 1308 Portfliet (→ Poortvliet)¹ en 1334 Nuweport (→ Nieuwpoort¹)². Een ander poort is onl. porte 'in- of toegang, stadspoort', dat teruggaat op lat. porta 'doorgang, poort', als in → Boschpoort, → Brusselsepoort, → Diezerpoort, etc. en, refererend aan de rand van een gebied, in moderne wijknamen als → Almere_Poort, →Maaspoort en → Snellerpoort. De afgelopen decennia regelmatig gebruikt in namen voor bedrijventerreinen.
Lit. ¹Künzel e.a. 1989 291, ²Smit 1924v VII 50.

Poort, van ’t Lat. porta = deur. Portus was in ’t Lat. haven en bij uitbreiding stapelplaats, stad. Vandaar ons Mnl. „poort” = stad en hiervan poorter = stadsburger.

poort doorgang in muur 0901-1000 [WPs] <Latijn

poort verbinding met de centrale verwerkingseenheid 1981 [Mini/micro computer okt. 9, 20] <Engels